علت اختلاف شیعه وسنی در وضو چیست؟
جواب: پاسخ پرسش در دو نکته:
1 - اختلاف شیعیان و سنیان در مورد وضو و نماز جزئى و محدود است، این دومذهب در بسیارى از مسائل نماز و وضو دیدگاه یکسانى دارند، اما در برخى از مسائل دیدگاهشان متفاوت و این تا حدودى طبیعى است.
همان گونه که بین دو نفر متخصص در علوم تجربى و... مثلاً در علم پزشکى، وجود برخى اختلاف نظر کارشناسانه، امرى عادى است، تفاوت نظر گاههاى کارشناسانه فقیهانِ هر یک از مذاهب و فرقههاى اسلامى امرى عادى و متداول است.
2 - اختلاف در منابع اسلامشناسى:
علت اساسى اختلاف شیعه و سنى در احکام شرعى از جمله وضو و نماز بر مىگردد به دیگاه متفاوت این دو در منابع اجتهاد و علت قضاوت بر مىگردد به تفاوت عقیدتى شیعه و سنى در عترت و صحابه
توضیحى در این باره:
الف) در مورد عترت: شیعیان با تمسک به قرآن (مانند آیه تطهیر) و احادیث پیامبر(ص) (از جمله ثقلین) به عترت و اهل بیت حضرت، یعنى حضرت زهرا(س) و دوازده امام معصوم، تمسک مىنمایند و احکام اسلامى را از طریق آنان فرا مىگیرند.
شیعه به حکم آیه تطهیر(1) و احادیثى همانند حدیث ثقلین، نجوم و سفینه، آنان را معصوم و عارى از خط مىدانند و رهنمودهاى آنان را پذیرا است. امّا اهل سنت از این منبع مهم اسلامشناسى محرومند.
ب) در مورد صحابه: اکثر اهل سنت با توجیه احترام به پیامبر اسلام(ص) براى تمامى صحابه پیامبر(ص) احترام ویژه قائلند و در فرایند این احترام، همه آنان را عادل مىدانند، به مقتضاى این بینش هر روایتى که از نظر سند تا صحابه درست باشد، در راوى صحابى تحقیقى لازم نیست، چون مىگویند: همه صحابه راستگو و عادلند، بدین جهت همه روایات صحابه را بى چون و چرا مىپذیرند (حتى اگر مضمون روایات خلاف عقل و قرآن باشد.(2)
امّا شیعیان این بینش را طرد مىکنند و آن را قبول ندارند و مىگویند: پذیرش بى چون و چراى روایات صحابه و عادل دانستن آنان، بر خلاف منطق و قرآن است، قرآن برخى از صحابه را منافق (3) و برخى دیگر را فاسق (4) معرفى کرده است.
به دنبال عدالت صحابه، پذیرش کتابهاى حدیثى ویژهاى که بزرگانشان با دو بینش مذکور نوشتهاند، مطرح است، که به مقتضاى آن محتواى شش کتاب را بى چون و چرا پذیرفتهاند و آنها را «صحاح سته» نام نهادهاند. اهل سنت با بهرهگیرى از این منابع حدیثى و پذیرش مطلق آن تفاوت هایى با شیعیان در مورد احکام مانند وضو و نماز پیدا کردهاند.
البته این نظر مربوط به اکثریت اهل سنت است، اما برخى از آنان چنین بینشى ندارند، مانند «محمود ابوریه» اسلامشناسى مصرى معاصر او در کتاب اضواء على السنّة المحمدیه مىنویسد:
«اگر ما با صدایى رسا فریا بزنیم و بگوییم، مشکلاتى که جهان اسلام به آن دچار شده است، به دو چیز بر مىگردد: یکى عدالت صحابه به طور مطلق و دیگرى پذیرش کورکورانه مطالبى که در کتابهاى حدیثى مندرج است.(1) در حقیقت به دور نرفتهایم.» البته آنها، اگر چه خود را تابع سنت پیامبر مىدانند، اما در برخى از مسایل از سنت شیخین، به خصوص خلیفه دوم، پیروى مىکنند که از جمله مىتوان به بعضى از مسایل نماز مانند دست بسته خواندن و کیفت اذان و اقامه اشاره کرد.
افزون بر این، عامل دیگرى که به اختلاف شیعه و سنى در احکام دینى دامن زد، سیاست جلوگیرى از نشر حدیث از سوى عمر، خلیفه دوم بود.
با این سیاست از نیمه دوم قرن اوّل به بعد، مسلمانان به ویژه نسلهاى سوم و چهارم از اسلام به صورت تقریباً کامل، بیگانه شدند، تلاش امام باقر(ع) و امام صادق(ع) موجب شد تا حدودى مسمانان، اسلام را بشناسند که از این تاریخ به بعد شناخت مسلمانان از اسلام در قالب دو طرز تفکر شیعى و سنى تبلور پیدا کرد در این زمینه مطالبى به پیوست ارسال مىگردد. آن را با دقت مطالعه نمایید.
پى نوشتها:
1 - احزاب (33)، آیه 33
2 - با نگاهى به روایات کتابهاى صیح مانند: صحیح بخارى و صحیح مسلم این ادعا ثابت مىگردد.
3 - توبه (9)، آیه 101.
4 - حجرات (49)، آیه 6.
5 - اضواء على السنة المچیست؟ حمدیه.
